Με αφορμή την παγκόσμια μέρα κατά του ενδοσχολικού εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας στις 6 Μαρτίου, το Παρατηρητήριο Κοινωνικής Ένταξης συγκέντρωσε στοιχεία σχετικά με το παραπάνω θέμα, το οποίο παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ελλάδα. Τα στοιχεία αυτά καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια των τριών κύκλων των επιτόπιων ερευνών του Παρατηρητηρίου σε Δήμους της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.
Ο σχολικός εκφοβισμός [1] είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, που εκφράζεται με τη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομηλίκων παιδιών, με στόχο να προκληθεί φόβος, πόνος ή αναστάτωση. Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις ενδοσχολικής βίας είναι οι λεκτικές επιθέσεις/προσβολές/απειλές, οι ξυλοδαρμοί, η καταστροφή ή κλοπή προσωπικών αντικειμένων, ο αποκλεισμός από παρέες/παιχνίδια/δραστηριότητες κ.ά.
Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός αποτελούν φαινόμενα που ενισχύονται από τη λάθος αντιμετώπισή τους, δεδομένου ότι τα περισσότερα περιστατικά αποσιωπούνται, διότι θεωρείται ότι στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το περιβάλλον του σχολείου. Ωστόσο, τα φαινόμενα αυτά έχουν πολλές και σοβαρές επιπτώσεις, τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία, όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, ενίοτε με επικίνδυνες συνέπειες και τραγικά αποτελέσματα.[2]
Κατά τις έρευνες του Παρατηρητηρίου σε Δήμους στο Νότιο Αιγαίο, το χρονικό διάστημα 2020-2023, αναφέρθηκε από την πλειοψηφία των Κοινωνικών Υπηρεσιών και Κέντρων Κοινότητας, που επισκέφθηκαν οι ομάδες έρευνας, η ύπαρξη αυξητικής τάσης περιστατικών ενδοσχολικού εκφοβισμού και βίας ανάμεσα σε μαθητές και μαθήτριες. Όπως αναδείχθηκε μέσα από τις συνεντεύξεις, με τα στελέχη των ανωτέρω υπηρεσιών, οι παράγοντες που επέδρασαν αρνητικά και συνετέλεσαν στην αύξηση αυτών των περιστατικών συνοψίζονται στα εξής σημεία:
-Οι οικονομικές και άλλες δυσκολίες επέφεραν συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια, με αποτέλεσμα και τα παιδιά να μεταφέρουν την ένταση και τη βία στο σχολείο ή/και να γίνονται δέκτες σχολικού εκφοβισμού.
-Ο εγκλεισμός λόγω των περιοριστικών μέτρων εξαιτίας της πανδημίας.
-Η υποχρεωτική τηλεκπαίδευση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η οποία επηρέασε βαθιά τους μαθητές σε θέματα σχολικών επιδόσεων καθώς και κοινωνικοποίησης.
-Η συνεχής μεταβολή του ανθρώπινου δυναμικού στα σχολεία (αναπληρωτές), οι πιθανές ελλείψεις εκπαιδευτικών αλλά και η έλλειψη ειδικοτήτων όπως ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί σε όλες τις σχολικές μονάδες.
Όσον αφορά την αντιμετώπιση του φαινομένου, αξίζει να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων έχει ήδη ψηφίσει ένα ειδικά στοχευμένο νομοσχέδιο για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας και εκφοβισμού, με το Πρόγραμμα «Ζούμε Αρμονικά Μαζί, Σπάμε τη Σιωπή!”.[3] Στόχος του Προγράμματος είναι η πρόληψη, η εκπαιδευτική προσέγγιση, η αντιμετώπιση και η προστασία παιδιών και εφήβων από κάθε μορφή βίας και σχολικού εκφοβισμού καθώς και η δημιουργία ασφαλών, ενταξιακών σχολικών και εκπαιδευτικών περιβαλλόντων.[4]
Το προαναφερθέν πρόγραμμα περιλαμβάνει μέτρα, όπως τον διπλασιασμό ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, την ενίσχυση των υποστηρικτικών φορέων, την εισαγωγή σχετικών θεματικών στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων κ.ά. Επίσης, στο πλαίσιο του νέου προγράμματος προβλέπονται α) νέες δομές για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας β) συστηματικές επιμορφώσεις εκπαιδευτικών και γ) μια πλατφόρμα για αναφορές (επώνυμες ή ανώνυμες) περιστατικών ενδοσχολικής βίας.
Από τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι κρίνονται αναγκαίες οι ενέργειες σε επίπεδο ενημέρωσης μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων και κηδεμόνων καθώς και σε θεσμικό επίπεδο. Θεωρείται απαραίτητη πλέον η εισαγωγή νέων ειδικοτήτων στα σχολεία, όπως ψυχολόγων/παιδοψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών, κοινωνιολόγων κ.ά., η οποία έχει ήδη ξεκινήσει σε κάποιους Δήμους. Εξίσου σημαντική κρίνεται η τοποθέτηση εκπαιδευτικών παράλληλης στήριξης για μαθητές που αντιμετωπίζουν μαθησιακές ή/και εκπαιδευτικές δυσκολίες.
Επιπρόσθετα, θα ήταν χρήσιμο να εισαχθούν μαθήματα για την προβολή της διαφορετικότητας καθώς και για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στα παιδιά από μικρές ακόμη ηλικίες. Όπως επισημάνθηκε από τους κοινωνικούς λειτουργούς των δομών, χρειάζονται κοινωνικά προσανατολισμένα σχολεία, που θα έχουν προτεραιότητα την πολύπλευρη ανάπτυξη των μαθητών και όχι μόνο τις σχολικές επιδόσεις. Πέρα από τα προαναφερθέντα, θεωρείται πολύ σημαντική η κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε κοινωνικά θέματα, αλλά και η παραμονή τους για περισσότερα χρόνια σε μια σχολική μονάδα, αφού έτσι καλλιεργούνται σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ δασκάλων και μαθητών. Παράλληλα με αυτό τον τρόπο διαπιστώνεται πιο εύκολα αν κάποιο παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες στο σπίτι του με σκοπό να του παρασχεθεί επαγγελματική βοήθεια.
Τέλος, εκτός από τις δράσεις ευαισθητοποίησης που υλοποιούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα τόσο από σχολικές μονάδες όσο και από κοινωνικούς φορείς, είναι επιτακτική ανάγκη να δοθεί έμφαση στην πρόληψη τέτοιων φαινομένων στο σχολικό αλλά και το οικογενειακό περιβάλλον, καθώς τα σημερινά παιδιά είναι οι αυριανοί ενήλικες πολίτες της χώρας μας.
[1] https://www.astynomia.gr/odigos-tou-politi/chrisimes-symvoules/bullying-endoscholiki-via-ekfovismos/
[2] https://www.especial.gr/psifistike-to-nomosxedio-gia-ti-sxoliki-via-mazi-me-thn-tropologia-twn-10-arthrwn-sth-voylh/
[3] https://www.e-nomothesia.gr/law-news/parousiasteke-nomoskhedio-gia-ten-endoskholike-bia.html
[4] https://www.e-nomothesia.gr/law-news/parousiasteke-nomoskhedio-gia-ten-endoskholike-bia.html
[Εικόνα δράσης] https://blogs.sch.gr/2gymther2/2015/01/02/morfes-toy-scholikoy-ekfovismoy/
