Η παρούσα αναφορά συντάσσεται στο πλαίσιο υλοποίησης του ερευνητικού Πακέτου Εργασίας του έργου “Υποστήριξη λειτουργίας Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης Νοτίου Αιγαίου”. Η ομάδα σύνταξης αποτελείται από επιστημονικό προσωπικό και στελέχη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, των εταιρειών “Crowdpolicy Ψηφιακές Συμμετοχικές Υπηρεσίες Ι.Κ.Ε.”, “CMT Προοπτική”, “Exelixis” καθώς και ερευνητών της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Αποτελεί την ανάλυση και σύνθεση των πρακτικών και καταγραφών των επιτόπιων ερευνών για την καταγραφή της φτώχειας για το σύνολο της Περιφέρειας και με ανάλυση σε επίπεδο περιφερειακής ενότητας/ νησιού έτους 2022 και αναδεικνύει κρίσιμα σημεία των φαινομένων της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, με βασικό στόχο την χάραξη των ετήσιων πολιτικών και δράσεων του Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Κοινωνικής Ένταξης.
Η αναφορά αποτελεί μια ολοκληρωμένη ανάλυση και σύνθεση των ευρημάτων των κοινωνικών μελετών που πραγματοποιήθηκαν κατά τα ερευνητικά ταξίδια που υλοποίησε το Παρατηρητήριο το χρονικό διάστημα Ιουλίου – Νοεμβρίου 2022, με σκοπό την αποτύπωση της αποστέρησης και των δυσκολιών διαβίωσης που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιφέρειας. Στη μελέτη παρουσιάζονται στην τελική τους μορφή τα αναλυτικά πρωτογενή και δευτερογενή ποιοτικά και ποσοτικά στατιστικά στοιχεία τα οποία συλλέχθηκαν και έτυχαν επεξεργασίας με κατάλληλες μεθόδους προκειμένου να είναι εφικτή η συγκρισιμότητα των στοιχείων ανά έτος και/ ή περιφερειακή ενότητα στο Νότιο Αιγαίο.
Ο καινοτόμος χαρακτήρας των “Επιτόπιων Ερευνών” συνίσταται στο ότι αποτυπώνει σε πραγματικό χρόνο και χώρο μέσα από ανοιχτές συνεντεύξεις, στοχευμένες ερωτήσεις και το πιο σημαντικό, τη συμμετοχή κοινωνικών λειτουργών, αιρετών προσώπων αλλά και πολιτών, την υφιστάμενη κατάσταση σχετικά με το επίπεδο διαβίωσης και την ποιότητα ζωής των κατοίκων στο εκάστοτε νησί στο οποίο πραγματοποιήθηκε έρευνα. Ως επακόλουθο, από τις απαντήσεις που λάβαμε δημιουργήθηκαν πρωτογενή δεδομένα τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για τα στατιστικά και τους δείκτες αποτίμησης των συνθηκών διαβίωσης ενώ ταυτόχρονα υπάρχει και μια περισσότερο ποιοτική διάσταση, αυτή που διερευνά τις επιπτώσεις της αποστέρησης στο άμεσο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Ο αριθμός των ατόμων και νοικοκυριών που αποτέλεσαν το δείγμα του υπό μελέτη πληθυσμού προσδιορίστηκε με βάση οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια ενώ στον τελικό προσδιορισμό του μεγέθους έπαιξε επίσης ρόλο ο συνολικός πληθυσμός και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκάστοτε Δήμου στο Νότιο Αιγαίο. Τέλος, αξιοποιήθηκε διεξοδικά η μέθοδος της Εστιασμένης Ομάδας Έρευνας (focus group) με αιρετούς εκπροσώπους καθώς και με εργαζόμενους των Κέντρων Κοινότητας ή/και των κοινωνικών υπηρεσιών των Δήμων, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να ενδυναμωθεί η συνεργασία και η διασύνδεση του Παρατηρητηρίου με τους πρωτοβάθμιους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Προσπάθειά μας στην παρούσα έρευνα υπήρξε η ανάδειξη των δυνατών αλλά και των κρίσιμων σημείων των υλοποιούμενων πολιτικών στον κοινωνικό τομέα με απώτερο στόχο την παροχή ορθολογικών προτάσεων για καλύτερο σχεδιασμό και χάραξη στρατηγικής. Συνολικά, από την έρευνα αναδεικνύεται η ανάγκη ενίσχυσης της κοινωνικής ένταξης και προστασίας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Τα προγράμματα απασχόλησης και οι κοινωνικές παροχές για τη στήριξη ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, όπως ατόμων με αναπηρία και μοναχικών ατόμων κρίνονται ως απαραίτητα. Ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες αντιμετωπίζουν οι μονογονεϊκές και πολύτεκνες οικογένειες, οι οποίες χρειάζονται πολλαπλή στήριξη εξαιτίας και της πληθωριστικής κρίσης. Επίσης, είναι αναγκαίο να υπάρχει σύστημα φροντίδας ηλικιωμένων με τις κατάλληλες υποδομές, αφού το κόστος ενός φροντιστή συχνά είναι απαγορευτικό για ένα νοικοκυριό.
Όπως είχε τονιστεί και στην προηγούμενη μελέτη, εξίσου σημαντική είναι η συνέχιση καθώς και η ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών και Κέντρων Κοινότητας με επιπλέον προσωπικό, αλλά και με νέες ειδικότητες, δεδομένου ότι προσφέρουν πολυεπίπεδη υποστήριξη στους πολίτες. Αναφορικά με το καθεστώς εργασίας των εργαζομένων στα Κέντρα Κοινότητας, χρειάζεται να είναι σε μόνιμη βάση, παρέχοντας μια σταθερότητα στους ίδιους, αλλά ενισχύοντας ταυτόχρονα τις σχέσεις εμπιστοσύνης που έχουν αναπτυχθεί με τους πολίτες, τους οποίους εξυπηρετούν. Επιπλέον, η διασύνδεση και η συνεργασία των κοινωνικών υπηρεσιών και φορέων κρίνεται ως αναγκαία για τη διάχυση της ενημέρωσης καθώς και για την ανταλλαγή καλών πρακτικών και πρωτοβουλιών.
Το επίπεδο διάχυσης του Παραδοτέου είναι Δημόσιο. Η παρούσα έκδοσή του αποτελεί την πλήρη μορφή του εγγράφου, η οποία διατίθεται εσωτερικώς στα μέλη της Ομάδας Έργου του Αναδόχου και της Αναθέτουσας Αρχής, προς έγκριση από την τελευταία. Ωστόσο, καθώς η παρούσα αναφορά προορίζεται για δημοσίευση, δόθηκε η απαραίτητη φροντίδα παρουσίασης του περιεχομένου με εύληπτο και άμεσα κατανοήσιμο τρόπο, με την μορφή πινάκων, δεικτών, χαρτών, infographics κ.ά. (για συγκρίσιμα και κατανοητά αποτελέσματα).
